Sahip olduğu su kaynakları nedeniyle tarihte Edessa olarak anılan Şanlıurfa, Fırat’ı Harran’a kavuşturan GAP’tan sonra şimdi de Aşağı Koymat köyünde çıkan jeotermal kaynakla heyecan yaşıyor.
Şanlıurfa’da bir çiftçinin tarlasını sulamak için kazdığı sondaj kuyusundan sıcak su çıkması, ikinci Karaali heyecanı yarattı. Dönemin Şanlıurfa Valisi Nuri Okutan’ın “Aksaklığa meydan vermeden çalışmalara başlanılması” talimatı verdiği gelişme bürokrasi engelini aşabilirse, Urfa termal turizmde bölgenin önemli bir merkezi haline gelecek.
ÖZEL İDARE 2013’E KADAR GETİRDİ
30 Mart 2014 yerel seçimleriyle tüzel kişiliği sona eren Şanlıurfa İl Özel İdaresi, kentin kaderini değiştirecek bu keşifle ilgili çalışmalarını yürüttü. İl Özel İdaresi’nin yetkilerinin Büyükşehir Belediyesi’ne devredilmesiyle şimdi gözler Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesine çevrildi. Büyükşehir Belediyesi ve diğer ilgili kuruluşlar çalışmalara devam edip, 1000 metrelik jeotermal kuyusunu kazdırabilirse, Şanlıurfa GAP’tan sonra tarihinde yeni bir dönüm noktası yaşayacak.
KARAALİ’DEN DAHA SICAK
Ağaçlarını sulamak için soğuk su ararken, sıcak su ile karşılaşmalarının sondaj ekibini bile şaşırttığını dile getirerek, dört yıldan bu yana yaşadığı hikayeyi gazetemize anlatan Mehmet Uzun, “Sondajımız 200 metreye ulaştığında henüz umutlu değildik. Sondaj ekibinin artık su yok diye işi bırakmaya hazırlandığı anda çıkan su bizleri şaşırttı. Çok keskin bir kükürt kokusuyla çıkan sıcak su karşısında heyecanlandık. Saniyede 25 litre çeken pompalarla üç ay boyunca durmadan su çektik, Cülap deresi bu su ile akmaya başladı. Bahçemizi sulamak için su ararken, Urfa’nın kaderini değiştirecek bir iş yaptığımızı Türkiye Jeotermal Derneği Genel Başkanı Makine ve Jeotermal Mühendisi Orhan Mertoğlu ve ekibinin hazırladığı teknik raporlar sonucu öğrendik. Hazırlanan teknik raporlara göre, 200 metre derinlikte 38 derece olan çamur çıkış sıcaklığı, 80 derecenin üzerine çıkan sıcak su değerlerini ortaya koydu. Bu sıcaklık, 1000 metre derinlikte 60 derece çıkan Karaali rezervinin çok üstünde” dedi.
VALİ OKUTAN BÜYÜK ÖNEM VERMİŞ
Şanlıurfa’yı termal turizm ve diğer uygulamalar konusunda önemli bir merkez haline getirebilecek keşfe büyük önem veren dönemin Valisi Nuri Okutan, dünya çapında üne sahip olan Türkiye Jeotermal Derneği Genel Başkanı Makine ve Jeotermal Mühendisi Orhan Mertoğlu’nun Yönetim Kurulu Başkanı olduğu Jeotermal Araştırma ve Tesisler A.Ş.’ye 2011 yılında hazırlattığı ön fizibilite raporu doğrultusunda İl Özel İdaresi’ne verdiği talimatta, Aşağı Koymat köyünde çıkan sıcak suyun mutlaka değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiş, kaynak temini konusunda GAP İdaresi ve diğer kaynakların devreye konulması gerektiğini ifade ederek şu notu düşmüştu: “Karaali ve çevresinde jeotermal enerjiden istifade ile üretilecek projelerde artık netlik kazanıldığını, şimdiye kadar yapılan gerek kuyu açma, gerekse çıkarılan sıcak suyun kullanımı çalışmaları bizim için büyük tecrübe olmuştur. Son yapılan derin kuyu çalışması da artık yeni dönemin daha güçlü kaynakla, daha programlı yapılması gerekmektedir. Bunun için, derhal jeotermal kaynakları yönetmek ve suyun seracılık, şehrin ısınması gibi alanlarda rahat ve süratli çalışabilmek için bu amaçla şirket kurulmalı, İl Özel İdaresi bu hazırlığa hemen başlamalıdır. Derin kuyu çalışmalarının Karaali’de devam ettiği gibi, muhakkak Aşağı Koymat bölgesine de kaydırılarak hem şehrin ısınması, hem termal turizm açısından çok heyecan verici gelişmelerdir. GAP ve diğer kaynaklaran mali destek için Özel İdare tarafından projeler hazırlanarak işbirliğine gidilmesi, aksaklığa meydan verilmeden çalışmalara başlanılması ve gelişmelerden makamın haberdar edilmesi hususunu rica ederim.”
ŞANLIURFA’NIN ÖNÜNÜ AÇACAK GELİŞME
Karaali’de 1990’lı yıllarda yine bir köylünün sulama amaçlı kazdığı kuyudan tesadüfen çıkan sıcak su, kentin kaderini değiştirmiş, İl Özel İdaresi’nin desteğiyle kurulan termal tesis hizmete girmiş, çok sayıda sera kurularak ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştı.
Türkiye’deki önemli jeotermal kaynakları inceleyen ve yatırım fizibilitelerini hazırlayan Jeotermal Araştırma ve Tesisler A.Ş.’nin 2011 yılında Şanlıurfa Valiliği’ne hazırladığı raporda Şanlıurfa-Karaali bölgesinde yüksek dabiye sahip jeotermal suyu artık derinlerde, 1000 metre ve altında arayıp bulmak ve kullanmak gerektiği, Karaali’nin sera talebi için değerlendirilmesi gerektiği, talebi karşılaması için alternatif jeotermal alanın Aşağı Koymat köyü jeotermal alanı olduğu belirtilerek, 200 metre derinlikte 38 derece çamur çıkış sıcaklığının dikkat çekici olduğu belirtiliyor.
ÖZEL İDARE RAPORLARI HAZIRLADI
Aşağı Koymat jeotermal keşfi için Şanlıurfa İl Özel İdaresi Yapı Kontrol Müdürlüğü tarafından 2013 yılına kadar çalışmalar sürdürüldü. İl Özel İdaresi’nin GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı finansmanıyla hazırlattığı “Aşağı Koymat Köyü 5.000 Dekarlık Alanda Jeoloji, Jeokimya ve Hidrojeoloji Raporları”da, söz konusu alanın jeotermal aktivite bakımından önemli olduğu sonucunu ortaya koydu.
Aşağı Koymat’ta 200 metre derinlikte 35-38 derece sıcaklıkta çıkan suyun, 1000 metre ve üzerindeki derinliklerde çok önemli değerlere ulaştığını ortaya koyan raporlara göre, buradaki jeotermal kaynak büyük bir fay kırığı üzerinde bulunuyor ve jeotermal kaynağı açısından önemli görülüyor.
Yaklaşık üç ay süren 1000 metre eşrezistivite haritaları çalışmaları sonucunda hazırlanan raporda, verilen koordinatlar dahilinde 1000-1200 metre derinliğinde bir üretim kuyusunun açılması öneriliyor.
RUHSATINI 2012’DE ALMIŞ
Sulama amaçlı kuyu kazarken keşfettiği jeotermal kaynak sayesinde yıllardır araştırma yapan, jeoloji uzmanları ile uzun sohbetler eden Mehmet Uzun, 2012 yılında tüm vaktini bu işe ayırmaya karar verdikten sonra, Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Arama Ruhsatı’nı da alarak yoluna devam etme kararı alır.
Şanlıurfa’ya yepyeni bir ekonomik değer katacak olan bu fırsatın değerlendirilmesi için 1000 metre ve üzeri jeotermal sondaj yapılması noktasında ise çaresiz kalır. Çünkü bu derinlikte jeotermal kuyu kazabilecek bir şirket ve donanım Türkiye’de çok az sayıda şirkette bulunuyor ve maliyeti de oldukça yüksek.
“JEOTERMAL UZMANI OLDUM”
2008 yılından bu yana Valilik, İl Özel İdaresi, Devlet Su İşleri, Jeolotermal uzmanları ve yabancı uzmanlarla sürekli bu konuyu konuşan Mehmet Uzun, “Bahçemi sulamak için su ararken böyle bir nimet karşımıza çıktı. 200 metrelik kuyumuzdan 38 dereceye varan bir sıcak su kaynağı, tüm yetkilileri hayrete düşürdü. Sonradan öğrendik ki bu kaynak daha yüksek sıcaklığa sahip, ancak daha üstte olan soğuk su kaynakları dipteki sıcak kaynağa karışarak yukarıya çekildiğinden ısı düşüyor. Bunu önlemek için soğuk su yalıtımı yapılması gerekiyordu. Bu işi basit sulama kuyusu yalıtımı yapan kişilere yaptıramadık. Çünkü kademeli olarak daralan bir yalıtım gerekiyormuş. Bunu sonradan öğrendik. Yine bulduğumuz bu suya ait kimyasal analizleri de yaptırdık. Elde edilen veriler analiz edildiğinde, bu kaynağın belki de elektrik enerjisi elde edilebilecek buhar kaynağı bile olabileceği ortaya çıktı. Urfa için heyecan verici bu gelişmeyi ben buraya kadar getirebildim. Araştıra araştıra adeta jeotermal uzmanı oldum. Ancak artık yoruldum. Bundan sonrasına Urfa kamuoyu sahip çıksın istiyorum” dedi.
RAPORDA DİKKAT ÇEKEN HUSUSLAR
*Bölgenin genel jeolojisi ve tektonik özellikleri ve 38 derece sıcaklığında ölçülmüş çamur çıkış sıcaklığı dikkate alınarak, yeni jiolojik-hidrojeolojik ve jeofizik çalışmaların sonucu- na göre daha derin bir jeotermal üretim kuyusunun açılması ile ikinci rezervuar olan Bozova formas- yonundan daha yüksek sıcaklık ve debide jeotermal su üretiminin gerçekleşmesi mümkün olabilecektir.
*Aşağı Koymat ve çevresinin Diyarbakır yoluna çok yakın olması nedeniyle yeni bir sera alanı, yeni bir gelişme alanı, potansiyel jeotermal ve yatırım alanı olması nedeniyle yol kenarına kurulacak ve Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Gaziantep ve Suriye’ye hitap edecek termal turistik tesislerin içinde bulunacağı bölge olmaya imkan vereceği de göz önüne alındığında, ki suyun kimyası da buna uygun görünmektedir. Orada jeotermal kullanımları, değerlendirmeleri arttırmak ve geliştirmek için burada böyle bir keşfe, aramaya ihtiyaç vardır.
*Birinci öncelik Karaali o gerçekleştirilmiş, yapılmıştır.
*Aşağı koymatın rakımı daha yüksek olup, Karaali bölgesine göre 10 dereceye varan daha düşük hava sıcaklığı vardır. Bu da yaz sıcaklarında önemli bir avantajdır.
*Aşağı Koymat jeotermal bölgesi, Diyarbakır Yolu’na 12 km, Mardin yoluna 9 km, otobana 6 km, Göbeklitepe’ye 4 km. uzaklıkta olup, ulaşım ve lojistik imkanlarından faydalanmada daha avantajlıdır.
*İkinci öncelik Aşağı Koymat köyü ve çevresidir. Buraya öncelik verilmelidir.
*Jeotermal arama yani etüt, sondaj, yatırım ve işletme döneminde bürokrasiyi azaltmak, hızlı ve esnek hareket etmek için Şanlıurfa Valiliği’nin büyük hissedarlığında Belediye, Ticaret Odası, Vakıflar, GAP İdaresi v.b. ortak olacağı bir anonim şirket kurulmalıdır.
*Bu anonim şirket, Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmaktadır. Bunun onlarca müspet örnekleri İzmir, Balıkesir, Kütahya, Bolu, Kırşehir, Afyon v.b. gibi yerlerde vardır. Bunun için Şanlıurfa Valiliği’nin aciliyetle böyle bir jeotermal değerlendirme için (jeotermal ısıtma, jeotermal sera, termal turizm) şirket kurmasını tavsiye ediyoruz.
*Bakanlar Kurulu’nun bu konuda müspet bakışı bulunmaktadır. Bu şirket sadece jeotermal ile ilgili olacaktır ve buna izin verilmektedir. Bu konuda bir başka başarılı örnek de Bursa’dır. Bursa Valiliği’nin jeotermal şirketidir.
*Bu önerilerimiz ışığında Karaali’den sonra Aşağı Koymat ve Çamlıdere bölgelerinde de gerekli jeoter- mal saha etüt, arama, sondaj ve değerlendirme çalışmalarının yapılması ile Şanlıurfa ve çevresi jeotermal enerji kullanımı daha yaygın hale gelebilecektir.
